بررسی پراکندگی فلزات سنگین ناشی از معدنکاری در خاک های اطراف معدن ده معدن، منطقه اردل

مطالعه حاضر به منظور ارزیابی پراکندگی آلاینده های فلزی و عناصر بالقوه سمی در اثر کانه زایی معدن متروکه مس، سرب، روی ده-معدن صورت پذیرفت. اهداف دقیق تر این مطالعه ارزیابی غلظت فلزات و عناصر بالقوه سمی در خاک سطحی، بررسی رابطه بین پارامترهای خاک و فلزات موجود در خاک اطراف معدن، تهیه نقشه پراکندگی عناصر و مشخص کردن منابع احتمالی پراکندگی فلزات در محیط می باشد. جهت نیل به اهداف تحقیق تعداد 20 نمونه خاک سطحی از مناطق مختلف محدوده از بالادست تا پایین دست (خروجی حوضه) منطقه مورد مطالعه برداشت شد. بر نمونه های برداشت شده آزمایش هایی به منظور بررسی پارامترهای فیزیکو شیمیایی مختلف خاک نظیر cec,ec,clay,ph و غلظت عناصر اندازه گیری گردید. در تحقیق حاضر با توجه به عوامل مختلف از جمله غلظت عناصر، نوع کانه زایی و اولویت های زیست محیطی، عناصر al, as, cd, co, cr, cu, fe, mg, mn, ni, pb, zn برای مطالعه و بررسی تغییرات رفتاری انتخاب گردیدند. در این مطالعه از نرم افزارهای arc gis 9.3, spss.16, gs+.5, tal جهت جمع-بندی، ترسیم و تجزیه و تحلیل نتایج داده ها استفاده شد. آنالیزهای آماری انجام شده همبستگی پیرسون، تحلیل عاملی (pca) و آنالیز خوشه ای (hca) می باشد. مطالعات زمین شناسی انجام شده در منطقه نشان می دهد که واحدهای کربناته دولومیتی آهکی، شیلی و ماسه ای در منطقه بیشترین گسترش را دارند. کانه زایی در واحد کربناته پرکامبرین سازند باروت می باشد. نتایج آنالیز آماری همبستگی بالایی بین عناصر را نشان می دهد و همچنین همبستگی بالای فلزات با ec نشان دهنده ی تاثیر گنبدهای نمکی (شوری خاک) در پراکندگی فلزات در منطقه است. ph با هیچ کدام از فلزات همبستگی مثبتی نشان نمی دهد. منطقه تغییرات بسیار کم ph را نشان می دهد. تحلیل مولفه اصلی 4 فاکتور اصلی را تعیین می کند. فاکتور اول: as, cd, co, cu, mg, ni, zn, ec ، فاکتور دوم: cec, clay, ph, mg ، فاکتور سوم: al pb, و فاکتور چهارم: cr, fe شناسایی شدند. شاخص های آلودگی در منطقه ضریب غنی شدگی بی نهایت بالای مس و پس از آن روی غنی شدگی بسیار بالایی را نشان می دهند. شاخص زمین انباشت مس، روی، کبالت، در نمونه های باغ انار بسیار بالاست. در توده های باطله و کوره ذوب قدیمی آرسنیک، روی، کادمیوم، مس و کبالت ضریب انباشت بالایی دارند. تقریباً در تمام نمونه ها عناصر al, as, co, cd, cu, mg و zn درجه آلودگی اصلاح شده (mcd) متوسط تا بسیار آلوده را نشان می دهند. با در نظر گرفتن شاخص بار آلودگی (pli) درجه ی آلودگی ایستگاه ها به ترتیب زیر کاهش می یابد: 1<19<4<18<17<16<15<2<14<3<13<5<12<11<6<7<20<8<10<9 بیشترین آلودگی ها در نزدیکی مواد باطله ی معدنی می باشد و با توجه به اینکه توده های باطله در بالادست منطقه قرار دارد و منطقه ی مورد مطالعه از نظر بارش های جوی، بافت خوب زهکشی شده ی منطقه و وجود کانی های رسی، وجود al,mg فراوان (به عنوان انتقال دهنده ی فلزات)، امکان پراکندگی فلزات بیشتر شده و تمرکز بالای فلزات را در پایین دست منطقه موجب شده است. پهنه بندی فلزات به خوبی موید این مطلب است.